การปั้นนั้น เป็นหนึ่งในกระบวนการทางศิลปะ ที่เรียกว่าประติมากรรม ก็คือการนำเอาวัสดุอย่าง ดิน ไม่ว่าจะเป็นดินเหนียวธรรมชาติ ขี้ผึ้ง ที่มีลักษณะนุ่มนิ่ม ดินน้ำมัน เป็นวัสดุที่ใช้ในการปั้นโดยเฉพาะ แถมยังมีคุณสมบัติเหมาะสมในการปั้น เพราะมีความหนืด เนียว ไม่แข็งตัวง่าย และยังไม่ติดมืออีกด้วย หรือว่าจะเป็นการใช้วัสดุที่มีเนื้ออ่อนเปลี่ยนรูปได้ จากนั้นเอามาผ่านกระบวนการ ขยำ บีบ นวด ตัด ขัด ขูด ปะ ให้เป็นรูปทรงต่างๆ ตามที่ศิลปิน หรือผู้ปั้นต้องการ นอกจากมือที่ใช้ปั้น ก็ยังมีวัสดุอื่นๆ หลากหลายชนิด ที่ใช้ในการปั้น อีกทั้งการปั้นสามารถที่จะรังสรรค์ให้มีความ ลึก ตื้น หนา บาง ตามสัดส่วน จะทำให้ดูเป้นรุปร่างต่างๆ และสวยงาม
ประเภทของงานปั้น
- การปั้นแบบลอยตัว (Round – relief) การปั้นแบบลอยตัว เป็นการปั้นที่สามารถมองเห็นได้ทุกด้านโดยรอบ ปกติจะมีฐานอยู่เพื่อให้ตั้งกับพื้นได้ พบเห็นมากในการสร้างอนุเสาวรีย์และรูปเคารพต่าง ๆ ลักษณะการปั้นมีทั้งขนาดเท่าของจริง และใหญ่กว่าของจริง แต่ที่สำคัญจะต้องยึดถือความเหมือนต้นแบบให้มากที่สุด เช่น พระบรมรูปทรงม้า รูปปั้นศาสตราจารย์ศิลป พีระศรี เป็นต้น
- การปั้นแบบนูนสูง (High – relief) การปั้นแบบนูนสูง เป็นการปั้นที่มีแผ่นหลังรองรับและมีส่วนที่นูนสูงขึ้น มาจากแผ่นพื้นหลังมากกว่าปั้นนูนต่ำความนูนสูงของรูปปั้นนูนสูงจะแตกต่างกันไปมากบ้าง น้อยบ้างตามจุดประสงค์ของการปั้นนั้น ๆ การสร้างสรรค์งานปั้นแบบนูนสูงนี้จะต้องให้เกิดความงามทางด้านหน้าและด้านข้าง เช่น รูปปั้นบริเวณฐานของอนุเสาวรีย์ประชาธิปไตย รูปปั้นนูนสูงประดับฝาผนังต่าง ๆ เป็นต้น
- การปั้นแบบนูนต่ำ (Low – relief) การปั้นแบบนูนต่ำ เป็นการปั้นที่จะต้องมีแผ่นหลังรองรับและนูนสูงขึ้นมาจากพื้นเพียงเล็กน้อย มองเห็นเพียงด้านหน้าเพียงด้านเดียว การสร้างสรรค์งานปั้นแบบนูนต่ำนี้จะต้องทำให้เกิดความงามเฉพาะด้านหน้าเท่านั้น เช่น เหรียญบาท เหรียญตรา เหรียญรูปพระ เป็นต้น
วัสดุที่ใช้ในงานปั้น
วัสดุธรรมชาติ
เป็นการสร้างสรรค์ผลงานศิลปะอย่างหนึ่งโดยเลือกใช้วัสดุที่มีคุณสมบัติเหมาะสมกับงานปั้น คือ ต้องเป็นวัสดุที่สามารถยึดจับตัวกันเป็นก้อน คงรูปอยู่ได้ตลอดเวลา รวมทั้งมีความคงทน ไม่แตกสลายได้ง่าย ทั้งในขณะปั้นและเมื่อปั้นเสร็จแล้ว ซึ่งวัสดุธรรมชาติที่สามารถหาได้ง่ายและสะดวกที่สุด ได้แก่ ดินเหนียว เป็นต้น
วัสดุสังเคราะห์
การสร้างสรรค์งานปั้นจากวัสดุสังเคราะห์ ควรเลือกวัสดุให้เหมาะสมกับงาน เช่น ถ้าต้องการปั้นผลงานที่มีขนาดเล็ก ควรเลือกใช้ดินน้ำมันหรือแป้งโด เพราะเป็นวัสดุที่มีความอ่อนตัวมาก ปั้นเป็นรูปทรงขนาดเล็กได้ง่ายและมีสีสันสวยงาม วัสดุสังเคราะห์ที่สามารถนำมาใช้กับงานปั้น มีหลายชนิดด้วยกัน เช่น ดินน้ำมัน แป้งโด กระดาษ เป็นต้น